Groslijst Eetwoord van het Jaar 2020
Hieronder vind je de groslijst voor de verkiezing Eetwoord van het Jaar 2020. De groslijst is voltooid op 15 december 2020. Jouw nominaties voor 2021 kun je vanaf 1 januari e-mailen naar info@ubelzuiderveld.nl.
Het genomineerde eetwoord of begrip wordt na weging opgenomen in de groslijst Eetwoord van het Jaar 2021. De eerste voorlopige groslijst wordt in april 2021 gepubliceerd. Graag wel het woordoord vermelden; het medium of de aangelegenheid waar je het eetwoord aantrof of hoorde. Jouw naam zal worden vermeld bij het betreffende eetwoord in de groslijst 2021.
Het genomineerde eetwoord hoeft niet persé vaak gebruikt te zijn, maar vooral grappig, raak en spitsvondig. Bovendien moet het woord bij voorkeur enigszins uitdrukking geven aan de etenstijdgeest van het betreffende jaar. Een pré is als het daarbij bovendien gaat om een nieuw woord of nieuw samengesteld begrip.
● Groslijst Eetwoord van het Jaar 2020
Afstandsetentje – Woordoord: Coronawoordenboek van Ton Boon, najaar 2020. Ontstaan tijdens de coronalockdowns: mensen eten virtueel samen doordat ze tijdens de maaltijd via online platforms elkaar kunnen zien en spreken. Naast het zelfstandig naam “afstandsetentje” is ook sprake van het samengestelde werkwoord “afstand eten”. In dezelfde categorie als afstandseten via een digitale connectie vallen ook begrippen als “Facetimediner”, “Skypediner”, “Zoomdiner” en “Whatsappetentje”. Om gezamenlijk drinken op afstand te duiden, raakten woorden als “Zoomborrel” en “lockdowncafé” in gebruik. In het lockdowncafé is de “locktail” synoniem voor een alcoholische cocktail. Boon noteerde verder het werkwoord “skyperitieven”; het gezamenlijk via Skype of een ander platform nuttigen van een aperitief.
Alleeneter – Woordoord: NRC, augustus 2020, column van Marloes Elings over gewetensbezwaren als alleeneter in de door coronamaatregelen beperkte horeca. Vroeger zag je niet of nauwelijks dat Nederlanders alleen aten in restaurants; hooguit chauffeurs en vertegenwoordigers, tussen de middag in wegrestaurants. De laatste tien, vijftien jaar heeft het sologebruik van de horeca een vlucht genomen. Best curieus dus dat via Google Search blijkt, dat het gebruik van het woord alleeneter totdat Elings het bezigde, vrijwel nihil is geweest. Een variant die wel eerder is gebruikt in dit verband, is “solohoreca”.
Auberginius – Woordoord: NPO Radio 1 en andere media, oktober 2020. Bijnaam van de Nederlandse darter Dirk van Duijvenbode, die de finale van de World Grand Prix haalde. Hij steekt nooit onder stoelen of banken dat de aubergine zijn lievelingsgerecht is. Hieraan, in combinatie met zijn dartsucces, dankt hij zijn bijnaam auberginius ofwel Auberginius.
Benefriet – Woordoord: de gelijknamige website, die overigens inmiddels weer uit de lucht is. Het woord is eind maart bedacht door ontwerpbureau Doordacht in reactie op het nieuws dat de lockdown resulteerde in een overschot aan frietaardappelen bij boeren en friet bij producenten en handelaars. Om de frietberg te doen slinken, lanceerde Doordacht de actie Benefriet, ofwel: geef eens een portie benefrietjes weg aan een ander, dan wel eet eens een frietje extra.
Bijvangstkroket – Nominateur: Bianca Roemaat. Woordoord: Horecava. In januari 2020 kwam ze het tegen tijdens de Horecava. Op Twitter sprak ze uit dat het haar niet zou verbazen het in 2020 op menukaarten aan te zullen treffen.
Blind dineren, blind dining – Woordoord: AD, februari 2020. Verhaal over Restaurant Zwart, het tweede blind dining restaurant van Nederland, waar de gast in het donker dineert.
Carnivoresk – Zie: vleeslul, want daar lees je meer over dit woord. Een propere vertaling van dit carnivoreske woord zou kunnen luiden: belevingsvolle vleesbereiding.
Coronakilo’s – Begrip dat algemeen opgang maakte tijdens de corona-lockdown tussen 16 maart en 1 juni 2020 en in mindere mate tijdens de tweede lockdown in het najaar. Mensen wordt aangeraden zoveel mogelijk thuis te blijven en thuis te werken. Menigeen neemt het in deze periode van virusleed minder nauw met wat er door het mondje gaat of slaat uitbundig en Bourgondisch aan het kokerellen. Ook aangetroffen: het synoniem lockdownkilo’s en coronabuikje, het deel van de buik waarin de coronakilo’s zich nestelen.
Coronakilo’s ontstaan door gebrek aan beweging, maar kunnen daarnaast het gevolg zijn van emo-eten; bijvoorbeeld vanwege spanningen in het huiselijke verkeer en stress over de riskante (economische) situatie? De oudste vermelding die troffen we half april aan op de website van de Vlaamse krant De Standaard. Ach, het jaar 2020 was wat kiloknallen betreft één groot tranendal. Een citaat uit een krantenartikel over Brabantse diëtisten: “Na de coronakilo’s volgden de vakantiekilo’s en daarna komen de kerstkilo’s nog.”
Coronalijntje – Woordoord: Eindhovens Dagblad, 4 oktober 2020. Aangetroffen in een artikel over coronakilo’s en Brabantse diëtisten. Wie tijdens gedwongen thuiswerk wél verantwoord eet en voldoende beweegt heeft, heeft snel weer een “coronalijntje” (en dus geen coronabuikje meer), aldus het artikel. Coronalijntje is door de redacteur tussen aanhalingstekens geplaatst.
Crispy – Nominateur: Bianca Roemaat. Woordoord: overal en nergens. Geen mooi Nederlands woord. Zegt Bianca zelf bij voorbaat al. Het viel haar in 2019/2020 ineens op dat het toenemend wordt gebruikt, vooral door voedselproducenten, ter aanbeveling van de door hun gecreëerde krokante beet van hun producten.
Fodmapper – Woordoord: Achterhoek Nieuws, augustus 2020. Nee, een Nederlands woord is het niet. Misschien is het zelfs geen woord, maar eerder vakjargon. In elk geval valt deze specialistische term recent voor het eerst in ons land; met fodmappers worden mensen bedoeld die kampen met het syndroom van prikkebare darmen; zij hebben baat bij een uitgekiend dieet. Zelfs verscheen er een kookboek voor fodmappers, dat overigens een curieuze semi-officiële spelling kent, namelijk FODMaPpers. Website Natuurdiëtisten.nl: “FODMaP staat voor fermenteerbare oligosachariden (zoals fructanen, fructo-oligosacchariden in granen en groenten) en galactanen/galacto-oligosacchariden (in peulvruchten); disacchariden (zoals lactose in melkproducten); monosachariden (zoals fructose in fruit) en polyolen (zoals sorbitol in gezoete producten).”
Frachos – Woordoord: Smulweb en andere recepten-platforms. Frachos is een samentrekking van de woorden friet en nachos. Frachos is een nachos-schotel. Net als nachos zijn de (dunne Franse) frietjes overgoten met kaas, kruiden en quacamole en gaat de schotel vervolgens in de oven. Je zou frachos een Mexicaanse variant van de kapsalon kunnen noemen. Ook in 2017 dook dit gerecht incidenteel reeds op. De laatste maanden van 2020 verscheen het ineens royaal op websites met recepten.
Hip halal – Woordoord: Trouw, maart 2020. In artikel over hausse aan hippe halalrestaurants; het aantal eigentijdse eetgelegenheden voor moslims of anderen die halal eten groeit sterk.
Kerstboer – Woordoord: Onze Boerderij, TV-programma van KRO NCRV, uitzending 11 oktober 2020. Varkensboer Geert laat weten dat hij alleen nog voor kerst wil produceren. Naast varkens onder meer kippen en kalkoenen; voor het laatste deed hij inspiratie op bij zijn Britse collega Paul Telly. Geert geeft te kennen zich te willen ontwikkelen tot specialist als kerstboer.
Kortetonijngeheugen – Gehoord in reclamespotje van ASN Bank over beleggen in duurzame producenten. Tonijn hoort daar, vanwege overbevissing voor consumptiedoeleinden, niet bij. In de tekst van de reclame wordt met een kwinkslag van het “kortetonijngeheugen” gewag gemaakt. Na de eerste spotjes werd het woord vervangen door het reguliere begrip kortetermijngeheugen; kwam er kritiek op het woordgrapje?
Kotelettenkeizer – Woordoord: Volkskrant, 23 juni 2020. In artikel over Tönnies, de Duitse megaslachterij van varkens, die in opspraak raakt door vele honderden coronabesmette medewerkers. Kotelettenkeizer luidt de bijnaam van één van de oprichters van het bedrijf. Op z’n Duits natuurlijk, maar door de redacteur van dienst vertaald naar het Nederlands.
Krokettencompetitie – Woordoord: Fox Sport, zaterdag 24 oktober 2020. Ajax boekt in Venlo een historische 0-13 zege op VVV in de voetbalcompetitie. Interviewer Hans Kraay junior wil van Ajax-trainer Erik ten Hag weten of door zo’n grote uitslag de eredivisie niet is verworden tot, zoals hij het noemt, een “krokettencompetitie”. Ten Hag: “Krokettencompetitie? Die term wil ik niet bezigen.” Kraay doelde met dit samengestelde woord kennelijk op een “competitie van gemiddeld genomen inferieur niveau”.
Nederhop – Woordoord: website over ambachtelijke bierbrouwers. Zeker; het woord nederhop valt al enkele decennia regelmatig. Maar dan vrijwel uitsluitend in de betekenis: hiphopmuziek van vaderlandse bodem. Steeds vaker wordt nederhop nu aangetroffen in relatie tot het brouwen van ambachtelijke bieren. Dat komt; er wordt steeds meer hop voor bier in ons eigen land verbouwd. Nederhop; een woord met een dubbele betekenis.
Pastarevival – Woordoord: artikel in het Parool over foodtrends. Was pasta even uit beeld? Kennelijk. In dit verhaal wordt in elk geval vastgesteld dat in 2019 sprake is van een pastarevival, de terugkeer van de pasta van Italiaanse snit. Een woord met terugwerkende kracht; in het jaar van de revival is dit tamelijk onnederlandse samengestelde woord vrijwel niet aan te treffen when Googled, maar in 2020 in retrospectief juist wel.
Pollotariër – Woordoord: verschillende websites 2016-2020. Een nieuw woord is het niet, maar het gebruik van woorden als pollotariër bleef voorheen beperkt tot (semi)wetenschappelijke kringen. Het woord pollotariër is inmiddels het vakjargon ontgroeid. In eerdere jaren maakte het grote publiek al kennis met een begrip als pescotariër; het is iemand die geen vlees eet, maar wel vis, schaal- en schelpdieren, ei en zuivel. De pollotariër eet eveneens doorgaans geen vlees, maar wel gevogelte, eieren en (eventueel) zuivel.
Seacuterie – Woordoord: Delicious Magazine en het Parool. Charcuterie, dat is gesneden vlees. Seacuterie dat is een collectie van stukjes en/of plakken gekonfijte, gekruide, gedroogde, gerijpte en of gepekelde vis en/of schaal/schelpdieren. Bij de borrel ter vervanging van of als extra bij het vleesplankje met charcuterie.
Seaganisme – Woordoord: Visserijnieuws.nl. Een seaganist is hetzelde als een veganist: hij of zij eet dus geen dierlijke producten. Bij seaganisme is er slechts één uitzondering: het betreft hier veganisten die hun neus niet ophalen voor een mootje vis en/of schaal/schelpdieren op zijn tijd.
Smakenrad – Woordoord: website Indebuurt.nl, juni 2020. Reuzenrad op kermis van Den Bosch waarin ook gegeten kan worden tijdens het ronddraaitochtje.
Snackrestaurant – Woordoord: In De Buurt, februari 2020. Je hebt snackbars en je hebt restaurants. Echter: steeds meer restaurants verkopen kleine gerechten. Dit gebeurt in vormen als tapas, proeverijtjes, high tea, sharing dinners en andere concepten met kleinere gerechten. In De Buurt omschrijft een nieuw restaurant in Den Haag, gespecialiseerd in kleine gerechten, als snackrestaurant.
Snoeproute – Woordoord: diverse websites van gemeenten en organisaties die zich bezighouden met het weren van zwerfafval en/of een gezonde openbare ruimte. Snoeproute heeft zijn oorsprong als straattaal onder met name middelbare scholieren; het gaat om het loopje in de pauze tussen de school en supermarkten of andere plekken waar snacks en snoep worden aangekocht door scholieren. De term maakt de sprong van informele naar formele taal. Met name in de jaren 2019-2020 adopteren steeds meer lokale overheden, instanties en organisaties het begrip in hun notities en rapporten; aldus sijpelt het door naar de media.
Superflexitariër – Woordoord: interview met radiodeejay Domien Verschuuren, voorjaar 2020. Flexitariërs zijn mensen die bewust of onbewust regelmatig vlees mijden. Verschuuren zegt in een interview dat hij substantieel minder vlees en vis is gaan eten; hij noemt zichzelf superflexitariër en is dus kennelijk op een onsje na vegetariër of veganist.
Techfood – Woordoord: NRC, februari 2020. De term valt vaker, want volgens veel deskundigen zijn niet bio en andere vormen van pure ingrediënten de toekomst, maar ligt de oplossing voor voeding voor alle wereldburgers bij technologieën op het gebied van plantengenetica, gekweekt vlees, GMO, verticale landbouw in flats en gepersonaliseerde voeding op basis van het DNA van de consument. Deze en andere technologische oplossingen van het voedingsvraagstuk van vandaag en morgen worden samengevat in de term techfood.
Veganizen – Woordoord: AD, augustus 2020, artikel over rapper Donnie. Rapper Donnie, oorspronkelijk opgeleid tot kok, kreeg een kookprogramma op TV. Donnie is op de veganistische toer. Hij wil populaire gerechten veganizen ofwel veganiseren ofwel er een veganistische variant van maken. In dit verband noemt hij expliciet het veganizen van foe yong hai. Helemaal 2020 is de term niet; google je hem voor het Nederlandse taalgebied, dan popt hij ook al op in berichten uit 2018, onder meer op de website van Pro Veg. Gezien het aantal vermeldingen in berichten die in 2020 zijn gepost, wint de term ontegenzeggelijk aan populariteit onder een breder publiek.
Vegitalian – Woordoord: lokale Utrechtse website, najaar 2020. Vegitalian is de merknaam van een nieuw Italiaans restaurant in Utrecht; merknamen en namen van bijvoorbeeld nieuwe gerechten komen doorgaans niet in aanmerking voor opname in deze groslijst. Omdat Vegitalian de potentie heeft een soortnaam voor vegetarische Italiaanse restaurants te worden, is een uitzondering gemaakt. Ten overvloede zij gezegd dat deze merknaam helemaal past in de etenstijdgeest van deze jaren.
Vleeslul – Woordoord: Volkskrant, februari 2020, artikel Hiske Versprille. Versprille geeft het woord vleeslul een nieuwe betekenis in de volgende tekst: “Jord Althuizen is beslist niet de eerste de beste vleeslul. Hij noemt zichzelf graag een pyro-culinaire en carnivoreske avonturier en is Nederlands grootste autoriteit op barbecuegebied.” Zie ook: carnivoresk. Pyro-culinair kunnen we jammer genoeg niet nomineren. Aldhuizen gebruikt het begrip reeds sinds 2017 of 2018 volop. Vleeslul heeft nu naast een letterlijke ook een figuurlijke betekenis of juist andersom.
Wereldvoedselrevolutie – Woordoord: The Lancet en verschillende websites najaar 2020. Een samengesteld eetwoord is misschien niet echt een nieuw eetwoord. Wereldvoedselrevolutie is een begrip dat in 2019 gebezigd werd in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet, en door interviews met Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid, in 2020 opgang maakt in ons land. Redenatie: in ons tijdsgewricht komen drie grote problematieken bij elkaar; namelijk overgewicht, ondervoeding en klimaatverandering. De effecten van deze drie fenomenen kunnen de genoemde wereldvoedselrevolutie tot gevolg hebben.
Wijnarm – Woordoord: Panorama, juni 2020, interview met wijndeskundige Harold Hamersma. Hamersma onthuld dat hij voor kurkentrekker-RSI ooit wekenlang bij de fysio heeft gelopen. Citaat: “Ik dacht eerst dat het een muisarm was, omdat ik net mijn eerste boek had afgerond, maar volgens de fysiotherapeut zat de pijn daarvoor te hoog. Tennissen doe ik niet, dus ja, wat kon het dan zijn. Ik had voor dat boek meer dan twaalfhonderd flessen chardonnay opengetrokken. Ik had geen muis- of tennisarm, ik had een wijnarm!”
Meer eetwoorden: Eetwoord van het Jaar 2019
Bijgaande foto: Shutterstock, Brent Hofacker (uitsnede).