In Wina Borns schaduw
Lily was de grote liefde van Piet Mondriaan. Toen onze Rembrandt van de twintigste eeuw haar per brief ten huwelijk vroeg, was zij net 20. Mondriaan telde 56 jaren. Ja, Lily Bles, later Van Pareren, kennen we als Mondriaans muze. Minder bekend is dit: als publiciste stond zij mede aan de basis van de culinaire journalistiek in ons land. Ze verdient het om even uit de schaduw te worden getild van grand dame Wina Born.
Van gastronomische journalistiek was halverwege de vorige eeuw nauwelijks sprake. In haar autobiografie eert Wina Born slechts enkelingen met een vernoeming. “Werumeus Buning, die prachtig over wijn en eten kon schrijven, was in 1959 overleden en met hem de culinaire poëzie,” schrijft Wina. Ja, er waren een paar “receptenmevrouwen”, erkent ze. Hiermee doelt Wina op dames als Henriëtte Holthausen, die voor de huishoudschool boeken schreven met titels als “Meisje, kun je koken?”
Receptenmevrouw
Onder het pseudoniem Lileth, begon ook Lily Bles als receptenmevrouw. Rond 1950 publiceerde ze haar eerste bijdragen in het Haagse dagblad Het Vaderland. Maar Wina Born, tien jaar jonger dan Lily, besefte dat Lileth van een ander kaliber was dan Henriëtte Holthausen. Nadat ze in haar boek memoreert dat menigeen Lily wel vriendelijk-spottend “de laatste dame” noemde, omschreef ze haar oudere collega als “een hartverwarmende levenskunstenares”. Wina erkent dat Lily Van Pareren-Bles hoort bij het kleine clubje eetschrijvers dat de luiken enigszins opengooit. Niet voor niets; Lily levert belangrijke bijdragen aan Albert Heijns invloedrijke blad Allerhande; in het begin schrijft ze het blad zelfs grotendeels alleen. Allerhande komt uit de koker van AH-staflid Jo Legerstee. Tijdens een vakreis door Amerika raakt Legerstee enthousiast over eigentijdse kookscholen en andere culinaire initiatieven. Legerstee zorgt er via Allerhande en een eigen chefsopleiding voor, dat Albert Heijn gastronomie serieuzer gaat nemen.
Albert Heijn
Samen met onder anderen culinair pionier Hugh Jans, stelde Lily Bles voor Albert Heijn menig smaak- en kookboek samen. Eén van de eerste was “Feest”, een kookboek van de grootgrutter over feestmaaltijden. Voor uitgeverij Prisma maakte Lily Bles een serie boeken met titels als “Prisma Vleesboek”, “Prisma Grill en Barbecue Boek” en “Prisma Groenteboek”. Daarnaast stelde zij kookboeken samen als “Honderd visgerechten” en “Vis, mosselen, garnalen”. In 1972 publiceerde Lileth onder auspiciën van Wina Born de 8-delige Menu Spectrum Encyclopedie vol recepten; een destijds baanbrekend verzamelwerk van totaal meer dan drieduizend bladzijden.
Wina en Lily werkten vaker samen. In veel gevallen ging het om bewerkingen van buitenlandse culinaire boeken. Toen Wina’s ster steeg, leverde Lily bijna anoniem bijdragen aan de boekenreeks Wina’s Culinaria. Daarnaast waren er co-producties als “Natafelen”, “Oosterse keuken thuis” en “Kip, wild, gevogelte”, maar ook kookboeken waarin patisserie en keukens uit alle Europese windstreken centraal stonden. Voor zover bekend verscheen in 1952 Lily’s eerste boek al; “Koken is een kunst”. In dertig jaar tijd schreef zij, als hoofd- en co-auteur, ongeveer vijftig kookboeken op haar naam.
Dop Bles
Lily werd in 1909 in Leiden geboren als Lily Marie Adrienne de Ridder. Op genealogische websites staat haar vader te boek als violist en haar moeder Johanna Emilia Thuring als… schrijfster van kookboeken. Echter; van moeder Thuring is maar één boek bekend; “Eet eens wat anders, practische recepten uit andere landen”. Het verscheen in 1920. Bij wijze van eerbetoon publiceerde Lily in 1953 een bewerkte versie; haar moeder was al in 1924 overleden, enkele jaren nadat ze scheidde van Lily’s vader en hertrouwde met dichter Dop Bles. Lily’s stiefvader kwam vaak en graag in Parijs; hij bezocht er zijn vriend Piet Mondriaan. Na het bezoek met zijn dochter in 1929 zullen de verhoudingen tussen de twee vast en zeker bekoeld zijn; vanwege het leeftijdsverschil maakte Lily’s stiefvader korte metten met het schriftelijke huwelijksvoorstel van Mondriaan.
Holland Herald
Eén keer slechts liet Lily Bles zich openlijk uit over haar verhouding met Piet Mondriaan. In The Holland Herald, het glossy huismagazine van de KLM. In 1972 was dat; zelfs The New York Times berichtte prominent over de ontboezeming van de Nederlandse gastronomisch journaliste. “Ik heb er nooit over gepraat, het is zo persoonlijk, maar het is nu zo lang geleden,” blikte Lily terug. “Mijn vader en Mondriaan waren vrienden en ik zat als 4-jarige op zijn knieën. Toen ik 20 was, nam mijn vader me mee naar Parijs en we ontmoetten elkaar weer. We gingen samen uit en ik ontmoette ook zijn vrienden, zoals Jean Cocteau. Ik bewonderde Mondriaan om zijn rustige charme, zijn raadselachtige persoonlijkheid en zijn strakke geometrische schilderijen. Toen werden we verliefd… Toen mijn vader iets vermoedde, bracht hij me terug naar Amsterdam. We schreven elkaar een tijdje en uiteindelijk vroeg hij me in een brief om met hem te trouwen. Een wederzijdse vriend vertelde me later dat Mondriaan na die laatste brief twee jaar wachtte voordat hij de hoop opgaf…”
Mondriaan is niet de enige bekende naam uit de entourage van Lileth. Ze was ook haar leven lang bevriend met Max Heymans, een van Nederlands grootste couturiers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat Heymans, van joodse afkomst, enige tijd ondergedoken bij Lily. Uit deze periode bleven schetsontwerpen bewaard, die Heymans opdroeg aan Lily.
Lileth
Zelf groeide Lileth in de tweede helft van de twintigste eeuw uit tot een soort van bekende Nederlander. Ze bewoog zich in de wereld van de show; presenteerde modeshows van Heymans en anderen; zat in panels van radioprogramma’s; haar naam viel in showrubrieken van kranten; nu en dan was ze te bewonderen op de televisie.
En passant schreef ze een boek over Helena Rubinstein, de Pools-Amerikaanse cosmeticaonderneemster, destijds de rijkste vrouw van de wereld. Maar bij dit alles bleef Lily Bles tot het einde van haar leven eveneens schrijven over eten en drinken. In haar eigen kookstudio in Amsterdam gaf ze daarnaast kookles. Onopgemerkt bleven haar inspanningen niet; als beloning voor de promotie van Europese keukens in ons land, ontving ze in 1978 de Euroculinaire Medaille van een deftige gastronomieclub. Lily’s statuur moge blijken uit de namen van grootheden die deze zelfde eer ten deel viel; minister Joseph Luns, operazangeres Anneliese Rothenberger, de destijds beroemde clown Charlie Rivel en actrice Maria Hellwig.
Eigen lemma
Vreemd eigenlijk: in tegenstelling tot Wina Born, is over Lileth bijna niets te vinden op het wereldwijde web. Nu sprake is van grootscheeps eerherstel met terugwerkende kracht voor vrouwen, mag gehoopt worden dat Wikipedia een apart lemma wijdt aan Lily Van Pareren-Bles. Gezien haar bijdrage aan de culinaire journalistiek, kun je gerust stellen dat haar invloed is onderschat. Op 11 november 1982 overleed Lily van Pareren. Geen krant die er bericht van deed. Er stond slechts een kennisgeving in NRC Handelsblad. Namens alle vrienden, liet een vriendin weten dat de crematie in stilte had plaatsgevonden.
Meer over eten: Albert Heijns horeca
Foto door: C. Barton van Flymen, 1972. Eventuele rechthebbenden: gaarne melden bij ubelski.