Het verhaal van Lead Belly en Stella
Stella is dé gitaar van veel bluespioniers, zwarte muzikanten die uit de schoot van de Mississippi Delta naar de steden trekken. Het is een goedkope maar stressbestendige gitaar met een ongepolijste, harde klank.
Het is een beroemd beeld. Lead Belly ofwel Leadbelly ofwel Huddie William Ledbetter (1888-1949), aartsvader van de folky blues, met zijn 12-snarige gitaren, veelal van het merk Stella. De eerste Stella’s stammen uit de 1880’s, maar twaalf snaren hebben ze dan nog niet. In de jaren dat de grote bluesvoorgangers opkomen, de eerste jaren van de twintigste eeuw, is Stella een budgetmerk van Oscar Schmidt, een Duitse emigrant die zich in Jersey City vestigde als instrumentbouwer. Onder het merk Stella bouwt Oscar Schmidt voor zover bekend gitaren 1900 tot 1937.
Pioniers
In de jaren rond 1930 worden de Stella’s bespeeld door bluespioniers als Charley Patton, Blind Lemon Jefferson, Lead Belly, Barbecue Bob, Blind Willie McTell en Lonnie Johnson. Het is niet zo’n wonder dat juist de bluesmuzikanten in afgelegen streken voor Stella kiezen. Het zijn immers ideale instrumenten voor gitaristen met een kleine beurs. Op een prijslijst uit het begin van de twintigste eeuw staat de Standard Size 499 vermeld als de goedkoopste gitaar: je telt er welgeteld $2,75 voor neer. De duurste is de Grand Concert 603, $8,50.
Oscar Schmidt hanteert een directe verkooptechniek om de Stella’s aan de man te brengen. De firma maakt gebruik van reizende vertegenwoordigers, die zich richten op het platteland en gitaren verkopen in dorpen waar geen gitaarwinkels zijn. Met deze verkoopmethodiek is Oscar Schmidt lang succesvol. Grondlegger Oscar Schmidt zelf overlijdt in 1926, terwijl kort daarna de economie als een kaartenhuis in elkaar stort. Deze klap overleeft de firma niet. Stella is kortstondig het eigendom van een opvolger van Schmidt. Nadat die rond 1935 de beroemde 12-snarige Stella laat debuteren, komt het merk in 1939 terecht bij Harmony.
Harmony
Harmony groeit uit tot de grootste Amerikaanse fabrikant van gitaren. Op het hoogtepunt rollen er jaarlijks honderdduizenden instrumenten van de band. De kwaliteit van de Stella’s die Harmony bouwt, is beduidend minder dan voorheen. Wel blijft de 12-snarige Stella lange tijd een unicum. Het aantal is beperkt, temeer daar Harmony hem van 1958 tot 1964 niet produceert. Met de doorbraak van de 12-snaar in de popmuziek, dankzij onder anderen The Byrds en George Harrison, wagen ook andere grote bouwers zich later aan de 12-strings.
Bluesfolk-muzikant Lead Belly, geboren op een plantage in Louisiana en opgegroeid in Texas, inspirator van onder anderen Bob Dylan, koopt zijn eerste 12-snaar in 1935, kort nadat hij op de markt komt. Hij maakt niet alleen dit specifieke merk en type, maar het hele fenomeen 12-snarige gitaar beroemd. Want ze zijn er al langer van andere merken: in 1912 bespeelt Lead Belly namelijk voor het eerst een 12-snarige gitaar op zijn song The Titanic, tijdens een optreden samen met Blind Lemon Jefferson in Dallas.
Pas vele jaren later, want Ledbetter zit heel wat jaren in de gevangenis wegens het gebruik van geweld, wordt de 12-snaar zijn vaste instrument. Zijn kenmerkende stijl, een doorlopende baslijn met fel geattaqueerde hogere snaren, bezorgt hem het predikaat ‘Koning van de 12-snaar’. Het beeld van Lead Belly en Stella wordt in de tweede helft van de jaren 1930 een soort van iconisch. Dit gebeurt nadat veldwerker John Lomax met zijn bandrecorder in de gevangenis opnames maakt met Lead Belly.
Herleving
Dankzij deze en andere geluidsdragers krijgen zowel Ledbetter als zijn gitaar in later jaren veel navolging. Folkmuzikant Pete Seeger laat zich in de vijftiger jaren reeds veelvuldig zien met de 12-snaar, in de jaren 1960 zet Roger McGuinn de 12-snarige traditie voort. Het volle rinkelende geluid van McGuinns band The Byrds is voor een belangrijk deel te danken aan elektrische 12-snarige gitaren.
Het budgetmerk Stella zelf raakt nooit helemaal vergeten. Nieuwe gitaren met het embleem ‘Stella’ zijn sinds 1974 niet gemaakt. In dat jaar verdwijnt Stella met gitaarfabriek Harmony van het toneel. In 2002 herstelt de Amerikaanse firma MBT Internationaal in de staat South-Carolina Stella in ere. MBT is de eigenaar van meer oude gitaarmerken die in de vergetelheid raakten. Stella Guitars is daar één van, al laat MBT ze slechts in beperkte oplages bouwen.
Meer bluesgitaar: Sylvester Weaver
Foto: Tamiment Library. Dit artikel is eerder gepubliceerd in Music Maker.