Aleyda Doenck. Onder deze naam komt ze voor in verhalen uit de oude doos. In onze tijd zou ze Aleid Deunk geheten hebben. We weten weinig over Aleid. Behalve dan dit: net als haar zus Salcke wordt ze gearresteerd wegens hekserij. Zijn de zussen opgegroeid in de buurtschap Brinkheurne?
Hekserij. Het is een uitwas van vrouwenonderdrukking die in grote delen van ons werelddeel drie eeuwen lang steeds weer de kop opsteekt. Tienduizenden slachtoffers vallen er in Europa. In ons land worden bijna vierhonderd heksenprocessen gevoerd, voornamelijk tegen vrouwen. Salcke en haar zus Aleyda ofwel Aleid zijn twee van hen. Over het proces tegen Aleid Deunk weten we het een en ander, simpelweg omdat het in de annalen beschreven staat.
Waar komt Aleid vandaan? Hoewel ook in Aalten de naam Doenck in die tijd al beperkt voorkomt, is Doenck cq Deunk vooral een Winterswijkse naam. Waarschijnlijk komt Aleid dus uit de Winterswijkse buurtschap Brinkheurne. Want daar staat eeuwenlang de stamboerderij van de Doencks, Doenincks en Deunks.
Aleid is mogelijk in de jaren 1560 geboren. Als ze voor zogenaamde hekserij vervolgd wordt, is ze inmiddels getrouwd met een man uit Aalten. In Aalten woont ze destijds dan ook. Hoe het zij, in 1585 wordt eerst haar ongehuwde zus Salcke Deunk opgepakt en terechtgesteld. Aleid wordt vrijwel tegelijk met haar zus gearresteerd. Maar ze komt weer op vrije voeten. Een jaar later laat de drost van Bredevoort Aleid Deunk opnieuw oppakken.
In de rubriek Hier & Toen van RTV Slingeland vertel ik Aleids verhaal. De boodschap: kwaadsprekerij in het dorp kan simpel leiden tot hardvochtige canceling. Het overkomt Aleid Deunk in elk geval in de zomer van 1586. Onwillekeurig vraag je je af: laat de kwaadsprekerij rond de dorpspomp van toen zich vergelijken met verdachtmakingen op sociale media nu?
Meer Hier & Toen: Piet Mondriaan
Afbeelding: William Dodd Wellcome Collection Londen.