Het verhaal leest als een jongensboek. Als hij 20 is, speelt Paul op zijn koddige vioolbasje met zijn bandje het liedje Love Me Do in de studio. Het wordt het eerste hitje van Paul en zijn makkers uit Liverpool. Tien jaar na de opname van de eerste single wordt Pauls basgitaar gestolen.
Pauls bandje The Beatles is in de tussentijd wereldberoemd geworden, maar dan al gestopt. In het najaar van 2023 wordt het Beatlebasje teruggevonden op een stoffige zolder in een Engelse kustplaats. Begin 2024 krijgt Paul, 81 jaar jong, hem terug.
Stratocaster, Telecaster, Hammond B3, Les Paul Gibson, Precision Bass, de moderne drumkit. De geluidsbepalende gitaren, toetsen en drumstellen in de popmuziek komen bijna zonder uitzondering uit Amerika. Het Beatlebasje van gitaarmaker Höfner behoort tot de bekendste Europese muziekinstrumenten in de popmuziek. Met dank dus aan Paul, beter bekend als sir Paul McCartney.
Duitse vioolfabriek
Meesterluthier Karl Höfner legt in het Tsjechische stadje Schönbach in 1887 de grondslag voor Duitslands grootste viool- en gitaarfabriek. De vioolbouw is de corebusiness, net als bij veel andere Midden-Europese makers van snaarinstrumenten. Voor de Eerste Wereldoorlog zijn de instrumenten van Höfner al wijd en zijd bekend. Karls zonen Josef en Walter zetten het bedrijf voort. Ze zorgen ervoor dat de fabriek verder zijn vleugels uitslaat.
Zo starten de gebroeders Höfner in 1925 met het bouwen van gitaren. Weliswaar verfrommelt de Tweede Wereldoorlog hun succesverhaal, maar in 1950 wordt het bedrijf heropgericht, nu in Bubenreuth, een stadje ten noorden van Neurenberg. Ondanks wat verhuizingen en zakelijke transacties tussendoor, blijft Höfner violen, gitaren en andere snaarinstrumenten maken, meer dan twee miljoen stuks tot aan vandaag de dag.
Gibsons elektrische bas
In 1955 komt viool- en gitaarbouwer Walter Höfner op de proppen met een opvallend instrument. Het is een semi-akoestische basgitaar die elektrische versterkt kan worden. Deze vioolbas wordt onder de naam Höfner 500/1 gelanceerd op de Musik Messe, de enorme muziekbeurs in Frankfurt. Het is 1956, tien jaar nadat Ampeg zijn eerste elektrische contrabas maakt en bijna vijf jaar na het debuut van Leo Fenders beroemde massieve, elektrische Precision Bass.
De massieve houten basgitaren zijn dus al in opmars. Als reactie op Fenders pionierende basgitaar, komt de Amerikaanse gitaarbouwer Gibson in 1952 met zijn eigen Gibson Electric Bass, die later de EB-1 genoemd. Het is een elektrisch contrabasje met de afmetingen en het design van een viool. Niet massief, maar met een klankkast, want Gibson is wars van nieuwerwetse fratsen.
Op deze Gibson EB-1 baseert Walter zijn ontwerp voor de Höfner 500/1. Zijn vaardigheden als vioolbouwer komen hem hierbij goed van pas.
Beatles kopen Höfner
Höfners bieden Engelse muzikanten een goed en relatief goedkoop alternatief voor Amerikaanse gitaren. Fenders en Gibsons zijn in Engeland namelijk niet of nauwelijks verkrijgbaar vanwege een importverbod voor producten uit de VS. Britse rock & rollers en beatmakers van het eerste uur behelpen zich met Europese muziekinstrumenten. Ze komen van gitaarmakers in Noord-Brabant (Egmond) en Duitsland. Ja, Höfners zijn in Engeland volop verkrijgbaar.
John Lennon en Paul McCartney kopen in augustus 1959 hun eerste Höfner, een Club 40 gitaar. In die tijd staan de twee Liverpudlians met hun toenmalige groep The Quarry Men aan de vooravond van een reeks optredens in de plaatselijke Casbah Club. Ook latere leden van hun rockende bandje bespelen Höfners. Zo heeft George Harrison eerst een Nederlandse gitaar, daarna een Höfner President, en beschikt hij later ook over een Höfner Club 40. Basgitarist Stuart Stu Sutcliffe koopt begin 1960 een Höfner 333, een uit de kluiten gewassen basgitaar met de vorm van een jazzgitaar.
500/1 voor 287 marken
Na een eerste trip van The Quarry Men ofwel de Silver Beatles ofwel The Beatles naar Hamburg, blijft Sutcliffe achter in Duitsland. Nadat zijn kameraden voor een tweede reeks concerten naar de Duitse havenstad komen, verlaat Stu het bandje voorgoed. McCartney neemt voortaan de basgitaar ter hand.
De linkshandige Macca speelt eerst de ondersteboven gekeerde Höfner 333 van Sutcliffe. Maar in 1961 koopt hij voor 287 Duitse marken zijn eerste Höfner 500/1 basgitaartje bij Steinways muziekwinkel in Hamburg. Linkshandige instrumenten zijn er nog niet. De vioolbas is vanwege zijn symmetrie handig voor een lefty als McCartney. Twee jaar na de aankoop zal Höfner trouwens al speciaal voor hem een linkshandig model maken.
Great fiddle bass sound
Het instrument, waarvan McCartney in 1966 de slagplaat verwijdert, wordt Pauls vaste speelmaatje. Als The Beatles wereldwijd doorbreken, zijn de curieuze Beatlebasjes niet meer aan te slepen. Na het legendarische televisieoptreden van The Beatles in de Ed Sullivan Show, op 9 februari 1964, wil bij wijze van spreken immers elke jongen John, Paul, George of Ringo zijn.
“The fiddle bass sound is great,” laat muziekgroothandel Selmer Paul in deze tijd in een advertentie zeggen. De verkoop van alle instrumenten van de Beatles, inclusief het vioolbasje, gaat door het dak. Met dank aan McCartney krijgt de Höfner-basgitaar een iconische status. En dat is eigenlijk altijd in meer of mindere mate zo gebleven. Zelfs in de hedendaagse muziek kun je de Höfner 500/1 nog volop horen. Zo bespeelt basgitarist Mike Elizondo hem op werk dat hij voor Eminem en 50 Cent inspeelt.
Gestolen uit bestelbus
Ja. Sir Paul McCartney en zijn Höfner-bas, ze horen bij elkaar als Liverpool en de Royal Liver Building, als Penny Lane en a four of fish and finger pies. Hoewel hij zijn basje trouw blijft en snel een nieuw exemplaar heeft, moet Paul in 1972 na de diefstal ontroostbaar zijn geweest.
Het is in de Londense wijk Notting Hill dat Pauls originele Höfner gestolen wordt uit het bestelbusje van een geluidtechnicus van The Beatles. De dief verkoopt het instrument vlotjes door aan een kroegbaas. Bij diens schoondochter belandt Pauls 500/1 uiteindelijk op zolder. Na onvermoeibaar en jarenlang speurwerk, treft een voormalige Höfner-werknemer het instrument daar ruim een halve eeuw na de autokraak inderdaad aan.
Kenners taxeren de marktwaarde op ruim tien miljoen euro.
Nog een besnaard verhaal: Gibson L1 van Robert Johnson
Dit is de geactualiseerde versie van een verhaal dat eerder is verschenen in muzikantenmagazine Music Maker. Headerfoto: promofoto Höfner.